Cesarz, czyli wszyscy kochają Hajle Sellasje

"Najwybitniejszy reportażysta świata", "ojciec współczesnego reportażu" – takie hasła padają z ust wielu, gdy pojawia się nazwisko Ryszarda Kapuścińskiego. Nie tylko Polaków, bo za wielkiego twórcę uznawano go również w wielu innych krajach. Obok Stanisława Lema, Kapuściński jest najczęściej tłumaczonym autorem znad Wisły. Za swoją twórczość otrzymywał nagrody w Hiszpanii, Włoszech, Niemczech, Francji, Stanach Zjednoczonych. Niedzielne wydanie brytyjskiego "The Times" ogłosiło jedną z jego najsłynniejszych pozycji, "Cesarza", książką roku 1983. I to właśnie za "Cesarza" dane mi było zabrać się, jako za moją pierwszą książkę Kapuścińskiego.

Jeśli zarzucę hasłem "Hajle Sellasje", jest spora szansa na to, że coś zaświta Wam w głowach. Choćby z tak prozaicznego powodu, iż człowiek ten przez rastafarian uznawany jest za kolejne wcielenie Boga na Ziemi. A że polskie reggae parę lat temu przeżywało niesamowity boom popularności, mogliście usłyszeć "Hajle Sellasje" w jakimś przypadkowym kawałku z tego nurtu.

Nas w tym przypadku bardziej interesuje jednak fakt, iż Hajle Sellasje był ostatnim cesarzem Etiopii. Jego długoletnia kariera na tym stanowisku zakończyła się w połowie lat 70. XX wieku, kiedy to zamach stanu doprowadził do kresu monarchii w afrykańskim państwie. To właśnie o rządach i końcu panowania Hajle Sellasje opowiada Kapuściński w swoim "Cesarzu".

Robi to jednak w sposób bardzo nietypowy. Oddaje bowiem głos praktycznie całkowicie ludziom z otoczenia władcy, jedynie od czasu do czasu dodając własne komentarze. Dzięki temu mamy okazję zobaczyć punkt widzenia na całą sprawę osób widujących Hajle Sellasje na co dzień, mających jednak z nim styczność bardzo różnorodną. Są tu bowiem historie zarówno urzędników, jak i licznych służących cesarza, w tym i tego, którego jedynym zadaniem było... otwieranie drzwi sali tronowej.

Co wyłania się z tego wszystkiego? Obraz, którego wcale nie musieliśmy się spodziewać. Kapuściński ukazuje rządy przypominające średniowieczne monarchie, jeśli nie bardziej drastyczne od wielu z nich. "Cesarz" staje się istną satyrą na państwo Hajle Sellasje, w którym ludzie wybaczają mu nawet największe grzechy, akceptują bez dyskusji każdy jego ruch, nie mogą spoglądać na jego królewską twarz. Nawet ci, którzy się ostatecznie zbuntowali, podchodzili z szacunkiem do swojego cesarza. A on... cóż, o tym najlepiej przeczytać już samemu.

"Cesarz" okazuje się być bowiem nie tyle reportażem, co wręcz czymś w rodzaju oryginalnej powieści. Kapuściński zachwyca między innymi językiem, pełnym archaicznej stylizacji, która jeszcze bardziej przybliża nas do porównań państwa Sellasje z monarchiami sprzed setek lat. Widać jednak przez to, że "Cesarz" niewątpliwie nie zawiera czystej prawdy. Że jest w jakiś sposób ubarwiany, że Kapuściński chciał zrobić z niego dzieło literackie, a nie kolejny, typowy reportaż.

Czy można mieć mu to za złe? Według mnie – nie. Kapuściński ukazał sedno rządów etiopskiego cesarza i nawet, jeśli dokonał modyfikacji w komentarzach swoich rozmówców, w jakiś sposób dodało to siły oddziaływania jego książce. To krótka publikacja, ale po jej przeczytaniu rozumie się każde "wybitny!" rzucone w dyskusji o Kapuścińskim. I – jak to zwykle w takich przypadkach bywa – chce się czym prędzej dorwać do reszty dział autora. Obym miał na to szansę jak najszybciej.

Podoba Ci się na MajkOnMajk? Polub więc jego FACEBOOKOWY FANPAGE i dołącz do SUBSKRYPCJI MAILOWEJ, by być na bieżąco z najnowszymi postami na blogu!